“Μνήμες Πολυτεχνείου”
Με την συμπλήρωση πενήντα ετών από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στο κέντρο της Αθήνας, στην Πολυτεχνική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών εκεί οπού ο ελληνικός λαός συσπειρωμένος, με φοιτητές να προπορεύονται της εξέγερσης, αντιμετώπισε πρόσωπο με πρόσωπο τις στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις που είχαν τοποθετηθεί από την κατασταλτική κι ολοκληρωτική διακυβέρνηση που βρισκόταν στο βάθρο από την Άνοιξη του 1967 · Ως δεκαπενταμελές συμβούλιο του 1ου ΓΕΛ Βέροιας αποφασίσαμε να αναρτήσουμε αυτό το άρθρο ώστε να διατηρήσουμε τις μνήμες των αγωνιστών ζωντανές.
Αρχικά κατά το χρονοδιάγραμμα των γεγονότων συνοπτικά, τη 14η του Νοέμβρη του 1973 φοιτητές έπειτα από διαδήλωση κάνουν κατάληψη στο Πολυτεχνείο Αθηνών. Η νεανική τους παρόρμηση σε συνδυασμό με την ανάγκη τους για ελευθερία και δικαιοσύνη δεσπόζει σαν “φάρος ελπίδας” για τον ελληνικό λαό ξεσηκώνοντάς τον να αγωνιστεί και να διαμαρτυρηθεί. Από εκείνη την ημέρα και μέχρι το ξημέρωμα της δεκάτης εβδόμης οι αγώνες ήταν πολλοί και έντονοι. Ο ελληνικός λαός ακολουθούσε το έναυσμα των φοιτητών, κατέβαινε σε πορείες και διαμαρτυρίες, οι δυνάμεις καταστολής είχαν ήδη ξεκινήσει μάχη με τους διαδηλωτές όσο το τα περιστατικά βίας κατά το τριήμερο αυτό έφταναν στον απροχώρητο. Με μέσο τους την επικοινωνία από τον ραδιοφωνικό σταθμό οι φοιτητές ξεσήκωναν τον λαό μέσα από τη Πολυτεχνείο με τη γνωστή εκπομπή της φράσης ‘Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…’.
Το απόγευμα της 16ης καλείται να επέμβει ο στρατός τα άρματα μάχης ξεκινούν να απομακρύνουν τον κόσμο από το κέντρο της Αθήνας. Στημένοι σε διάφορα κτίρια, επιλεγμένοι από την αστυνομία και το στρατό δολοφόνοι, πυροβολούν και σκοτώνουν ή τραυματίζουν πολίτες και φοιτητές σε μια προσπάθεια εκφοβισμού. Οι φοιτητές περικυκλώνονται. Φωνάζουν συνθήματα, η φωνή τους αντηχεί στους πυροβολισμούς. Καλούν τους στρατιώτες να ενωθούν μαζί τους. Ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο. Η απόφαση όμως έχει παρθεί. Γύρω στις 3 τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου ένα τανκ έσπασε την πύλη του Πολυτεχνείου. Οι στρατιώτες όρμησαν μέσα. Το κυνηγητό φοιτητών και πολιτών συνεχίστηκε μέχρι το πρωί. Την άλλη μέρα οι πυροσβεστική ανέλαβε να καθαρίσει τα απομεινάρια της εξέγερσης.
Έπειτα από αυτά τα γεγονότα σταδιακά ξεκίνησε η φθορά κι η πτώση του καθεστώτος των συνταγματαρχών. Αυτή η εξέγερση αποτέλεσε την πρώτη μαζική κινητοποίηση το ελληνικού λαού. Ο λαός ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα των φοιτητών και σύντομα οι δρόμοι γέμισαν κόσμο. Οι πολίτες προσφέρουν φάρμακα, χρήματα, τρόφιμα και συνενώνουν τις φωνές τους με αυτές των φοιτητών κι η εξέγερση δεν είναι πια φοιτητική αλλά ολόκληρου του λαού. Όπως η συλλογικότητα κι η αλληλεγγύη των ανθρώπων κέρδισαν αυτόν τον αγώνα εκείνης της περιόδου, έτσι και σήμερα επιβάλλεται να πορευόμαστε ως λαός αν θέλουμε να κερδίζουμε τους καθημερινούς μικρούς και μεγάλους αγώνες. Η σημασία του γεγονότος αντηχεί μέχρι και σήμερα στις καρδιές μικρών και μεγάλων και δεν πρέπει ποτέ να πάψουμε να τιμούμε τους αγωνιστές.
Αρκετοί αποστασιοποιήθηκαν από τον αγώνα από επιλογή, ωστόσο δεν πρέπει να πάψουμε να τιμούμε αυτούς που θυσιάστηκαν, βασανίστηκαν και εξορίστηκαν για χάρη της ελευθερίας και των ιδανικών. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθήσαμε και εμείς ως 1ο ΓΕΛ Βέροιας να διατηρήσουμε τη μνήμη αυτών, καθώς στο σχολείο αντηχούσαν από το πρωί τραγούδια σχετικά με την εξέγερση και την ελευθερία, μαθητές και καθηγητές εκφώνησαν λόγους και τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή, ενώ επίσης προβλήθηκαν βίντεο για τα συγκεκριμένα γεγονότα. Το μήνυμα που θα θέλαμε να περάσουμε ως δεκαπενταμελές συμβούλιο είναι να μην πάψουμε ποτέ να λειτουργούμε συλλογικά και ότι κάθε αγώνας με επιμονή και ενότητα μπορεί να κατακτηθεί!
Βεβαίως το γεγονός αυτό ενέπνευσε και συγκίνησε πολλούς καλλιτέχνες, ενώ επίσης είχε δημιουργηθεί κίνημα από καλλιτέχνες και συγγραφείς της εποχής ενάντια στο κατεστημένο της χούντας.
Παρακάτω ακολουθούν αποσπάσματα από ποιητές οι οποίοι αφιέρωσαν μερικά ποιήματά τους στην εξέγερση του πολυτεχνείου:
‘Δίχως τουφέκι και σπαθί, με τον ήλιο στο μέτωπο,
υπήρξατε ήρωες και ποιητές μαζί. Είστε το Ποίημα.
[…]
Ω παιδιά μου
Μπροστά σ’ αυτό το ποίημα μετράει μόνο η σιωπή.’
ΛΕΝΑ ΠΑΠΠΑ
Στούς σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου
Μάτια κλειδωμένα, χέρια παγωμένα
κείτεται
-δεκοχτώ χρονώ ήτανε δεν ήτανε-
για να έχω εγώ πουλιά-φτερά στα χέρια μου,
και συ στο σπιτάκι σου,
μια γλάστρα με βασιλικό στο πεζουλάκι
και τα παιδιά μας ξένοιαστα να χτίζουνε το μέλλον
ΛΕΙΑ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΑΡΑΒΙΑ
Προς Αντιγόνην (Αποσπάσματα)
Φέτο δε θά ‘ρθει η άνοιξη, δε θ’ αφήσουμε
τους κούκους να τιτιβίσουν τα τραγούδια
των στασιαστών, τις μυγδαλιές να τους μυρώσουν,
όχι, τον ήλιο δε θα τον αφήσουμε
να ξεκαλοκαιριάσει, και τα τζιτζίκια
να τσιρίζουν ζει ζει ζει.
Ετούτος ο Νοέμβρης θα μείνει καρφωμένος
μέσα στο χρόνο, με τις ατέλειωτες του νύχτες,
με το βοριά στα στηλωμένα μάτια μας,
με τους τριγμούς κλαριών ή πατημάτων,
κρωγμούς ή συνθηματικές κραυγές συνωμοτών.
Δεν ξεγελιόμαστε απ’ τα τεχνάσματα σας.
Κάποιος ρίχνει κόκκινο χρώμα στα ποτάμια —
δεν έρευσε από φλέβες τόσο κόκκινο.
Κάποιος βάφει πορφυρένια τη θάλασσα
και τα σύννεφα στάζουν αίματα, αίματα,
πλημμυρίζουν οι δρόμοι.
Νίκος Σαραντάκος (Άχθος Αρούρης)
ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
Φουκαραδάκι ο δύστυχος, είχε τελειώσει
νυχτερινό γυμνάσιο. Για σπουδές
ελπίδα δεν τ’ απόμενε ούτε τόση
Δε βάφονται τ’ αυγά με τις πορδές!
Δούλευε εφαρμοστής. Δουλειά του πάγκου,
θέλει σίγουρο χέρι και μυαλό ξουράφι.
Κι ήταν ο πιο ξυπνός στου Μαστροβάγγου
—Δω μέσα ρε παιδιά, πηγαίνω στράφι!
— Ε! όχι δα ρε Μπάμπη, εδώ μαστόροι
πολύ παλιοί σου βγάζουν το καπέλο.
Τι παραπάνω θά ‘θελες αγόρι;
— Θά ‘θελα να σπουδάσω, μα όσο κι αν θέλω…
Πολυτεχνείο το λεν, δεν είν’ αστεία,
αν βρίσκονταν παράδες κι αν… και αν…
για φροντιστήρια, δίδακτρα, βιβλία…
(κι ας λεν πως είναι η παιδεία «Δωρεάν»)
Εν τέλει τα κατάφερε και μπήκε
μέσ’ στη σχολή που επόθει, μιαν εσπέρα
στα τέλη τον Νοέμβρη. Και μια σφαίρα
στα φλογισμένα στήθη τον ευρήκε.
Υπήρξε έντονη έμπνευση επίσης σε τραγουδιστές και μελοποιούς που μελοποίησαν τραγούδια τα οποία στιγμάτισαν τον αγώνα και ακούγονται μέχρι και σήμερα. Μερικά από αυτά είναι :
Ο δρόμος – Μάνος Λοΐζος
https://youtu.be/_xnFzF4ntfI?si=ofPAzHolJlVOG3ue
Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ – Μίκης Θεοδωράκης
https://youtu.be/niqrjP1VDeY?si=PCTqb5oaano9osjQ
Ένα το χελιδόνι – Μίκης Θεοδωράκης
https://youtu.be/VTReB0eakWQ?si=yDwfc7KhrtYBSXNN
Ο Λεβέντης (λεβέντης εροβόλαγε) – Μαρία Δημητριάδη
https://youtu.be/YltjBONMwE4?si=AtMDC8OhftfYVg5t
Ήταν 18 Νοέμβρη, Το γελαστό παιδί – Μαρία Φαραντούρη
https://youtu.be/Xfau4ny1a6E?si=Sr8oSxr03W5CS-SF
Και πολλά άλλα.
-δεκαπενταμελές 1ου ΓΕΛ Βέροιας